امروزه عوامل مختلفی باعث شده نیاز کودکان به بازی و سرگرمی به چالشی نگران‌کننده برای والدین تبدیل شود. گسترش فزاینده‌ی ابزارهای دیجیتال مثل موبایل، آپارتمانی شدن خانه‌ها، کم شدن تعداد فرزندان، کاهش رفت‌‌‌وآمدهای خانوادگی از عواملی محسوب می‌شوند که فرصت بازی‌های شاد و مفید را بیش از پیش از کودکان گرفته است. این چالش در بین بچه‌های ۳ تا ۶ ساله که هنوز وارد مدرسه نشده‌اند، جدی‌تر است؛ چون مدرسه سهم قابل توجهی در پر کردن اوقات فراغت کودکان با برنامه‌های آموزشی، پرورشی و تفریحی دارد. از طرفی بچه‌ها نسبت به سال‌های اول تولد از حدود ۳ سالگی نیازشان به بازی و سرگرمی اساسی‌تر می‌شود. از همین جهت والدین آن‌ها باید صندوقچه‌ی پرباری از بازی‌های متنوع و متعدد را برای فرزندان‌شان در ذهن داشته باشند. در این نوشتار مروری بر این بازی‌ها خواهیم داشت.
۱) بازی‌های حرکتی
بچه‌ها باید بدوند، تکاپو کنند و انرژی بسوزانند. برخی از بازی‌های حرکتی برای آنان را می‌شماریم:
- گرگم به هوا؛ این بازی به صورت گروهی انجام می‌شود. یک نفر گرگ می‌شود و دیگران مثل بره‌های کوچک باید از او فرار کنند. هر بره‌ای که روی بلندی قرار بگیرد، گرگ حق گرفتن او را ندارد.
- موش بدو، گربه تو رو نگیره؛ این بازی هم به صورت گروهی برگزار می‌شود. بچه‌ها دور هم روی زمين می‌نشینند. توپ کوچک یا دستمالی به یکی از بچه‌ها داده می‌شود و او دور دیگران می‌دود و توپ را پشت پیراهن یکی از آن‌ها قرار می‌دهد. بعد، باید فوراً فرار کند و کسی که توپ در پشتش قرار گرفته او را بگیرد. فرارکننده باید ۵ دور بدود و فرار کند. اگر دنبال‌کننده نتواند دوستش را بگیرد، از بازی حذف می‌شود و اگر بگیرد توپ در اختیار او قرار می‌گیرد و فرارکننده در وسط زمین کنار بچه‌ها می‌نشیند. در هنگام دنبال‌بازی، بچه‌هایی که در وسط نشسته‌اند، با همدیگر می‌خوانند: موش بدو، گربه تو رو نگیره.
- توپ‌بازی؛ توپ یکی از جذاب‌ترین وسایل برای بچه‌هاست. شما می‌توانید بازی‌های مختلفی را با توپ و پا یا توپ و دست انجام دهید.
- بازی‌های پارکی؛ از فرصت بی‌نظیر پارک برای تفریح فرزندتان غفلت نکنید. بازی‌هایی مثل تاب و سرسره پارک را برای آن‌ها جذاب‌تر نیز می‌کند.
- دنبال رنگ‌ها بدو؛ یکی از والدین به ترتیب نام رنگ‌ها را می‌برد و کودک باید با سرعت به یکی از وسایل اطراف که آن رنگی است دست بزند. با تکرار رنگ‌ها کودک باید وسایل جدید را پیدا کند.
- تعقیب حباب‌ها؛ یکی از والدین حباب درست می‌کند و کودک باید دنبال حباب بدود و آن را با دست بترکاند.
۲) بازی‌های ذهنی پازل‌های ساده
- چی گم شده؛ چند چیز را به کودک نشان دهید و بعد، از او بخواهید چشمانش را ببندد. سپس یکی از چیزها را پنهان می‌کنید. در این هنگام کودک باید چشمانش را باز کند و بگوید چه چیزی گم شده است.
- جابه‌جایی وسایل؛ به کودک بگویید وسایل اتاق را خوب نگاه کند. سپس بیرون برود و شما جای یکی از وسایل را تغییر دهید. بعد، کودک به اتاق می‌آید و باید توجه کند که جای کدام یک از وسایل تغییر کرده است.
- دسته‌بندی چیزها؛ میوه یا اشیا مختلفی را از هر کدام چند عدد مقابل کودک بگذارید و از او بخواهید چیزهای شبیه به هم را دسته‌بندی کند.
- معماهای تصویری؛ برخی از آن‌ها مثل پیدا کردن اختلاف‌‌های دو تصویر، پیدا کردن اشیا در تصاویر شلوغ، ماز ساده و... برای بچه‌ها جذابیت فزاینده‌ای دارد.
- داستان‌سرایی؛ سه تصویر مختلف به کودک نشان دهید و از او بخواهید داستانی متناسب با تصاویر تعریف کند. یا این‌که داستانی را شروع کنید و کودک آن را تکمیل کند.
- تکمیل نقاشی؛ چیزی را نیمه‌کاره نقاشی کنید و از کودک بخواهید آن را تکمیل کند.
۳) بازی‌های خلاقانه و هنری
- خمیربازی و ساختن اشکال مختلف
- نقاشی با انگشت و رنگ انگشتی
- کاردستی‌های مختلف با کاغذ و مقوا
- سایه‌بازی
۴) بازی‌های کلامی
- حفظ کردن شعرهای ساده و کودکانه
- پیدا کردن کلمات؛ یک حرف را بگویید تا کودک کلمه‌ای پیدا کند که با آن شروع می‌شود.
- شباهت‌یابی؛ دو چیز را که در جهتی شبیه به هم هستند، نام ببرید و از کودک بخواهید که شباهت آن‌ها را پیدا کند. مثلاً توپ و سیب هر دو گرد هستند و خورشید و موز هر دو زردرنگ.
- پرسش‌های کوتاه؛ پرسش‌های ساده با پاسخ‌های راحت به صورت متوالی بپرسید تا کودک جواب دهد. مثلاً شیر در کجا زندگی می‌کند؟ پرتقال چه رنگی است؟ نمک چه طعمی دارد؟ با کفش چه کار می‌کنند؟
بازی یکی از نیازهای اساسی کودکان است. تأمین همه‌جانبه‌ی این نیاز در آن‌ها به رشد ابعاد مختلف زیستی‌شان می‌انجامد. اگر هنوز دنبال بازی‌های بیشتری برای فرزندتان می‌گردید، به کتاب‌هایی مراجعه کنید که به صورت مفصل به این موضوع پرداخته‌اند. از جمله‌ی آن‌ها کتاب "بازی بازوی تربیت" نوشته‌ی محسن عباسی ولدی است. موفق باشید!
نویسنده: محمدعرفان عسگری
