رشد میزان مطالعه‌ی کتابهای خوب و مفید یکی از عوامل مهم ارتقای فرهنگی جامعه محسوب می‌شود. در این بین، کتاب‌خوانی کودکان و نوجوانان که وضعیت فردای جامعه در گرو تربیت درست آنان است، اهمیتی مضاعف می‌یابد. متأسفانه در سال‌های اخیر شاهد این بوده‌ایم که کتاب‌خوانی در نسل جدید جای خود را بیشتر به بازی‌های دیجیتال داده است. با توجه به هیجان‌آفرینی مفرط این بازی‌ها و جذابیت‌های چند بعدی آن‌ها این امر عجیب به نظر نمی‌رسد؛ اما خانواده‌های فرهیخته و دغدغه‌مند همواره این پرسش برای‌شان مطرح بوده که چطور بین کتاب و فرزندان‌شان دوستی و پیوند برقرار کنند تا روحیه‌ی فرهیختگی و دانش‌دوستی در نهاد کودکان‌شان شکوفا شود. در این نوشتار می‌خواهیم راهکارهایی را برای تحقق این هدف تربیتی پیشنهاد دهیم.
۱) زود دست به کار شوید!
اگر فرزند شما تا نوجوانی -مثلا سنین ۱۳ سال به بالا- با پدیده‌ی کتاب کاملاً بیگانه بوده، باید بدانید که راه سخت و دشواری در پیش دارید. اما اگر فرزند شما هنوز در دوران کودکی -بلکه در آغاز این دوران- به سر می‌برد، فرصت‌های خوبی در پیش رو دارید.
شما می‌توانید پیوند فرزندتان با کتاب را از سن ۳ سالگی او شروع کنید. کتابهای پارچه‌ای که دارای تصاویر جالب برای کودکان است، می‌تواند آغازی برای این راه باشد. برای بچه‌هایی که هنوز به مدرسه نمی‌روند، کتاب داستان تهیه کنید و خودتان آن را برای‌شان بخوانید و تصاویرش را نشان‌شان دهید.
اگر در این دوره‌ی سنی فرزندتان بتوانید کتاب را در نظرشان دوست‌داشتنی جلوه دهید، قدم بلندی برای رشد فکری و فرهنگی فرزندتان برداشته‌اید.
۲) خودتان را فراموش نکنید!
در هر کاری که می‌خواهید فرزندتان خوب عمل کند، الگوی خوبی برایش باشید. مطالعه کردن نیز از این قاعده مستثنی نیست. ساده بگویم: کتاب در دست بگیرید و مطالعه کنید تا فرزندتان ببیند و یاد بگیرد.
گاهی با توجه، در حضور فرزندتان مطالعه کنید تا بداند والدین کتاب‌خوانی دارد. همچنین می‌توانید از او بخواهید کتابی را با صدای بلند برای‌تان بخواند و شما گوش کنید. یک پیشنهاد دیگر این است که با فرزندتان به کتاب‌خانه‌ی محله بروید و در آن‌جا با یکدیگر مطالعه کنید. حتی می‌توانید یکی از اتاق‌های منزل‌تان را با تهیه‌ی کتاب‌خانه، میز مطاله و چند کتاب به مکان مناسبی برای مطالعه تبدیل کنید.
۳) لحظات ناب بیافرینید
پیوند احساسات دل‌انگیز با هر پدیده‌ای می‌تواند آن را برایمان ماندگار کند. کارهایی کنید که کتاب برای فرزندتان شیرین و دوست‌داشتنی شود. مثلاً به صورت ناگهانی و غیرمنتظره به او کتاب هدیه دهید یا این‌که وقتی مطالعه‌ی کتابی را تمام کرد، تشویقش کنید. وقتی خودتان در حال مطالعه هستید، توجه و لبخندتان را از او سلب نکنید و بگذارید کتاب‌خوانی شما برای او همواره همراه با دوستی و مهربانی باشد. از او بخواهید خلاصه‌ی کتابی را که مطالعه کرده برای شما و یا در جمع فامیل بیان کند.
۴) کتاب را وارد زندگی کنید
اگر پیام‌هایی که کودکان در هنگام مطالعه دریافت می‌کنند، در صحنه‌های عینی زندگی برای‌شان تداعی شود -علاوه بر این‌که فواید کتاب‌خوانی دوچندان می‌شود- به علاقه‌مندی بیشتر آنان به کتاب کمک می‌کند. مثلاً اگر فرزند شما کتابی را با موضوع بخشندگی مطالعه کرده، همراه با او نیازمندی را پیدا کنید و به او صدقه دهید. حتی می‌توانید به فرزندتان پیشنهاد دهید که این صدقه را از پول‌های قلک خودش هدیه دهد.
۵) در انتخاب‌تان دقت کنید
هر کتابی را برای فرزندتان انتخاب نکنید. کتابهای سطحی ممکن است فرزند شما را نسبت به کتاب بی‌رغبت کند. یک کتاب خوب علاوه بر محتوای اصیل و ارزنده باید از جذابیت و گیرایی بالایی نیز برخوردار باشد. در غیر این صورت راهی برای نفوذ به جان و دل مخاطب نمی‌گشاید و تنها او را رنجور و خسته می‌کند.
همچنین در هنگام انتخاب کتاب به رده‌ی سنی آن نیز توجه داشته باشید. یک انتخاب اشتباه می‌تواند فرزند شما را نسبت به کتاب سرد و دل‌زده کند. فرصت‌ها محدودند؛ پس آن‌ها را غنیمت بشمارید.
۶) تهدیدها را به فرصت تبدیل کنید
امروزه استفاده‌ی کودکان از موبایل و دستگاه‌های دیجیتال نگرانی زیادی در والدین ایجاد کرده است. اما شما می‌توانید از این ابزارها به‌جای بازی‌های خشنونت‌آمیز و نامناسب برای کتاب‌خوان شدن فرزندتان استفاده کنید. کتابهای صوتی، اپلیکیشن‌های قصه‌خوان، بازی‌های مبتنی بر محتوای آموزنده می‌تواند فرهنگ کتاب‌خوانی را در فرزند شما رشد دهد.
۷) صبور باشید
یادتان باشد در این مسیر از روش‌های تحمیلی و اجبارکننده استفاده نکنید. در این صورت، اگر نتیجه‌ی معکوس گرفتید تعجب نکنید. شما باید با راهکارهای هوشمندانه شرایط و محیطی را برای فرزندتان پدید آورید که او در شرایط طبیعی به سراغ مطالعه‌ی کتابهای مفید و آموزنده برود.
راهکارهایی که بیان شد به شما کمک می‌کند که فرزندتان را با کتاب و کتاب‌خوانی آشتی دهید. همچنین خوب است که خلاقیت خودتان را به کار بگیرید و راهکارهای جالب و موثر بیشتری پیدا کنید. این‌گونه امید می‌رود که فرزند شما همزمان با رشد سنی و جسمی به رشد مطلوبی در عرصه‌ی فکر و فرهنگ دست یابد و در طول زندگی از دانش و مهارت‌اندوزی استقبال کند.
نویسنده: محمدعرفان عسگری
